Laufás í Eyjafirði
Torfbærinn í Laufási er fyrirtaks dæmi um húsakynni á auðugu prestssetri á síðari hluta 19. aldar, en hann á sér óslitna byggingasögu allt aftur til miðalda.
Minjasafnið á Akureyri sér um starfsemina í Laufási. Á heimsíðu þess eru nánari upplýsingar um opnunartíma og aðgangseyri.
Bæjarhús hafa verið endurbyggð með reglulegu millibili eftir því sem ástæðahefur þótt til. Í núverandi mynd varð bærinn að mestu til við endurnýjun átímum sr. Björns Halldórssonar sem var prestur og prófastur í Laufási á árunum 1853-1882.
Líklegt má telja að þeir sr. Björn Halldórsson prófastur, Tryggvi Gunnarsson smiður, síðar bankastjóri, og Jóhann Bessason smiður frá Skarði hafií sameiningu lagt á ráðin um útlit framhúsanna. Tryggvi var sonur sr. Gunnars Gunnarssonar, forvera sr. Björns í embætti og lærimeistari smiðsins. Jóhann Bessason var aðalsmiður flestra bæjarhúsa í Laufási að frátöldu brúðarhúsi ogbúri. Hið veglega baðstofuhús smíðaði hann árið 1867 en framhúsin og smiðjuna1877. Hann var afkastamikill smiður og reisti einnig fjölmörg hús víða umhéraðið. Flest húsin í Laufásbæ eru með bindingsverksgrind en í hluta bæjarganga getur að líta stafverk og í brúðarhúsi er blending þessara tveggja smíðaaðferða að finna.
Syðsti stafninn er byggður nokkru síðar en hinir og er með öðru lagi. Aðrir framstafnar Laufásbæjar eru jafnháir og er glugga og dyraskipan sambærileg frá húsi til húss. Skiptast þar á stafnar með dyrum annars vegar en gluggum hins vegar. Framþilin voru upphaflega rauðmáluð en hafa verið ljósmáluð frá því á fyrri hluta 20. aldar. Nýtt prestssetur var reist árið 1936 og lauk þá búsetu í gamla bænum í Laufási. Mununum sem nú eru í bænum var safnað til hans snemma á sjöunda áratugnum og eru margir þeirra komnir frá nágrannabæjunum auk nokkurra frá staðnum sjálfum. Höfðu systurnar Sigrún og Sigurbjörg Guðmundsdætur frumkvæði að þeirri söfnun.
Bærinn varð hluti af húsasafni Þjóðminjasafns Íslands árið 1948 og hefur safnið staðið reglulega fyrir viðamiklum viðgerðum á honum. Byggingarlýsingu Guðmundar L. Hafsteinssonar er að finna hér. Laufáskirkja var byggð árið 1865 af Tryggva Gunnarssyni og Jóhanni Bessasyni. Hún er undir áhrifum frá klassískum byggingarstíl, ekki síst Frúarkirkju í Kaupmannahöfn (vígð 1829), og er hún, eins og bærinn, vitnisburður um stórhug staðarhaldara á sínum tíma. Kirkjan er búin mörgum góðum gripum, m.a. predikunarstól frá árinu 1698 eftir Illuga Jónsson.
