Verðlaunaljósmyndin „Brim í V.eyjum“
Janúar 2014
Ritstj. Steinar Örn Atlason
Þuríður Sigurjónsdóttir. Úr póstkortasafni Andrésar Johnsen. AJ-3618.
Póstkort eru alla jafna framleidd til að á þau séu ritaðar ferðasögur eða frásagnir af högum þeirra sem þau senda. Eitt póstkort í safni Andrésar Johnson vakti athygli mína fyrir annars konar frásögn – á póstkorti númer AJ-3618 stendur að um sé að ræða verðlaunamynd Þuríðar Sigurjónsdóttur (1897-1937) frá 1921 og undirtitillinn er „Brim í V.eyjum.” Aftan á kortið hefur verið skrifað „1921 – Verðalaunamynd Eimreiðarinnar”, en sá sem ritaði þessar upplýsingar var líklega Andrés Johnson rakari og safnari í Hafnarfirði.
Þegar leitað er í gagnagrunnum að upplýsingum um mynd Þuríðar, þá kemur í ljós að í Eimreiðinni (1. hefti) árið 1922 er grein sem heitir „Ljósmyndin.“ Þar segir: „Eimreiðin ætlar að birta hér fyrst um sinn, undir þessarri fyrirsögn, smágreinar um ljósmyndir og ljósmyndagerð, og gerir hún það af þeirri sannfæringu, að það geti haft ekki svo lítið menningargildi ef vel er með farið“ (bls. 42). Í grein þessari er farið yfir það að til að taka góðar myndir þurfi þekkingu, einnig séu góðar vélar líklegri til að útkoman verði ásættanleg, þá er myndavélinni lýst og sagt frá því hvað hún á að geta gert og hvernig hún virkar. Einnig er talað um að þekking á efnum þeim sem notuð eru sé nauðsynleg og sagt að „eigi útkoman að verða góð, verður hvert verk að vera unnið með gætni og skynsemd frá upphafi til enda” (bls.173). Ennfremur segir að skörp eftirtekt og listasmekkur séu nauðsynleg svo að vel megi til takast. Önnur grein birtist í 3. hefti sama árs og er þar gert grein fyrir linsunni, sem er talin það mikilvægasta í myndavélinni. Þar með lýkur formlegri fræðslu Eimreiðarinnar um hvað ljósmyndavélin sé og hvernig skuli taka myndir þannig að vel verði. Í heftinu auglýsir Eimreiðin jafnframt til sinnar fyrstu ljósmyndasamkeppni. Þema keppninnar er „Vatn” og er mögulegu myndefni lýst sem svo: sjávarmyndir, brim, speglanir við bryggjur og á fleiri stöðum. Fallegar vatnsmyndir eru útgangspunkturinn. Reglurnar voru á þá leið að keppnin sé ekki ætluð atvinnuljósmyndurum. Eins skuli myndir hvorki vera mjög smáar eða mjög stórar. Tækniupplýsingar skuli fylgja og að veitt verði þrenn verðlaun. Loks er tiltekið að í dómnefnd séu hæfir menn sem dæmi myndirnar „bæði sem ljósmyndir og listaverk“ (bls.175)
Í 5.-6. hefti 1922 hefur dómefnd – sem Ólafur Magnússon kgl. hirðljósmyndari og Guðmundur Björnsson (meðeigandi Sportvöruhúss Reykjavíkur, þar var framköllunarþjónusta og seldar ljósmyndavörur, sem greiddi vinningsupphæðina) skipuðu – farið yfir innsendar myndir og komist að samróma áliti að ungfrú Þuríður Sigurjónsdóttir hafi unnið með mynd sinni „Brim í V.eyjum.” Í öðru sæti varð Guðbjartur Ásgeirsson úr Hafnarfirði fyrir myndina „Togari í stormi” og loks hlaut Sveinbjörn Ingimundarsson þriðju verðlaun fyrir myndina „Sólarlag”. Allar eru myndirnar birtar í Eimreiðinni – vinningsmyndin á forsíðu en hinar á innsíðum – en einnig eru taldar upp nokkrar myndir sem nefndin lýkur lofsorði á. Vinningshafinn fékk 25. kr. í verðlaun, annað sæti 15. kr. og veittar voru 10 kr. fyrir þriðja sæti. Ljósmyndin sem myndlist virðist ekki verið hátt verðlögð því lausleg og frekar óvísindaleg athugun gefur til kynna að fyrir vinningsupphæðina mátti árið 1922 kaupa silkigolftreyju á útsölu í versluninni Valhöll, og vantaði þó uppá 1,90 krónur, eða 25 kíló af lauk í versluninni Breiðablik. Forvitnilegt væri að bera þessar upphæðir saman við ljósmyndasamkeppnir vorra daga.
Lausleg eftirgrenslan hjá eftirlifandi ættingjum Þuríðar leiddi í ljós að afrek hennar var með öllu gleymt og hún virðist ekki hafa átt frekari frama í listrænni ljósmyndun. Mynd Þuríðar er án efa best þeirra þriggja sem verðlaunin hljóta – hún er tekin í innsiglingunni til Vestmannaeyja og sýnir sjógang, mikil sker og þunga skýjabakka, og þá hættu sem sjómenn þurfa að kljást við þegar þeir vinna sín störf. Þarna er landslagsljósmyndin strax farin að gefa til kynna hversu stórfenglegt land Ísland er.